[ฅนสองเล]

ที่มา เฟสบุ๊ค เกษม ลิมะพันธุ์‎

"วันสหกรณ์แห่งชาติ"

วันนี้ในอดีตเมื่อ 98 ปีที่แล้ว ตรงกับวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2459 มีการก่อตั้งสหกรณ์แห่งแรกของประเทศไทยที่จังหวัดพิษณุโลก วันที่ 26 กุมภาพันธ์ของทุกปี จึงกำหนดให้เป็น"วันสหกรณ์แห่งชาติ"

สหกรณ์แห่งแรกในประเทศไทย คือสหกรณ์ "วัดจันทร์ไม่จำกัดสินใช้" ที่อำเภอเมือง จังหวัด พิษณุโลกได้รับการจดทะเบียนจาก กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ (นายทะเบียนสหกรณ์ในขณะนั้น) เป็นนายทะเบียนสหกรณ์พระองค์แรกของไทย ซึ่งเป็นนิติบุคคลสหกรณ์แห่งแรกในสยามประเทศ

สหกรณ์ ถือกำเนิดในช่วงปลายสมัยรัฐกาลที่ 5 ขณะนั้นอาชีพหลักของประเทศเกษตรกรรมอย่างประเทศไทย คือการทำนา เมื่อมีการติดต่อค้าขายกับต่างประเทศมากขึ้น ทำให้ระบบเลี้ยงตัวเองในชนบท มาสู่ระบบเศรษฐกิจเพื่อการค้า ความต้องการเงินทุนเพื่อขยายการผลิตและการครองชีพเพิ่มมากขึ้น แต่เกษตรกรส่วนใหญ่อยู่ในฐานะยากจน ขาดแคลนเงินทุน จำเป็นต้องกู้หนี้ยืมสินจากพ่อค้านายทุน "คหบดี" ซึ่งมักถูกเอารัดเอาเปรียบจากผู้ให้กู้ยืมเหล่านี้ทุกวิถีทาง

ด้วยเหตุนี้ การสหกรณ์ในประเทศไทย จึงเริ่มต้นขึ้นใน พ.ศ.2459 โดยตั้งสหกรณ์ประเภทหาทุน ซึ่งในระยะแรกเป็นช่วงการทดลองดำเนินการไปอย่างช้า ๆ จนถึงสิ้น ปี พ.ศ.2470 ก็ได้มีการจัดตั้งสหกรณ์ประเภทนี้ขึ้นมาอีก 81 สมาคม ตั้งอยู่ใน 3 จังหวัด คือ พิษณุโลก ลพบุ รีและอยุธยา โดยมีเงินทุนให้กู้ยืม 300,000 บาทเศษ ต่อมาอีก 1 ปี จึงมีการประกาศใช้พระราชบัญญัติสหกรณ์ และจัดหาทุนมาให้กู้ยืมมากขึ้น หลังจากนั้น 5 ปี ได้มีการขยายสาขาออกไปได้อีก 7 จังหวัด

ในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 การสหกรณ์ ได้ขยายตัวอย่างรวดเร็ว เพราะรัฐบาลมีนโยบายส่งเสริมสหกรณ์ มีการจัดตั้งสหกรณ์ประเภทอื่น ๆ ขึ้น เช่น สหกรณ์ออมทรัพย์ สหกรณ์ที่ดิน ร้านสหกรณ์ ต่อมาสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ได้ขยายงานสหกรณ์จากระดับกรมขึ้นมาเป็นระดับกระทรวง เมื่อปี พ.ศ.2495 แต่หลังจากปี พ.ศ.2497 กระทรวงสหกรณ์ถูกยุบไปรวมกับกระทรวงการพัฒนาการแห่งชาติ

ต่อมาในปี พ.ศ.2515 มีการยุบกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ ทำให้กรมสหกรณ์ที่ดิน กรมสหกรณ์พาณิชย์และธนกิจ และสำนักงานปลัดกระทรวงพัฒนาการแห่งชาติเดิม ถูกยุบมารวมเป็น "กรมส่งเสริมสหกรณ์" เพียงกรมเดียว ขึ้นกับกระทรวงการเกษตรและสหกรณ์ ตั้งแต่ วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2515 เป็นต้นมา

Kasemnews@hotmail.com